SKKN Tăng cường hiệu quả tiết ôn tập chương môn Vật lý 12 bằng Sơ đồ tư duy - Phùng Danh Sâm

Nội dung text: SKKN Tăng cường hiệu quả tiết ôn tập chương môn Vật lý 12 bằng Sơ đồ tư duy - Phùng Danh Sâm

1. Đề tài: ”Tăng cường hiệu quả tiết ôn tập chương môn Vật lý 12 bằng Sơ đồ tư duy” TĂNG CƯỜNG HIỆU QUẢ TIẾT ÔN TẬP CHƯƠNG BẰNG SƠ ĐỒ TƯ DUY A. PHẦN MỞ ĐẦU I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Năm học 2014 – 2015 là năm có rất nhiều thay đổi trong chỉ đạo dạy và học của các cấp quản lý giáo dục, cụ thể: Theo Hướng dẫn số 20 của Sở Giáo dục và Đào tạo An Giang ngày 26/08/2014 xác định rõ nhiệm vụ trọng tâm: “Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; tăng cường kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức, kỹ năng vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. Đa dạng hóa các hình thức học tập, chú trọng các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, nghiên cứu khoa học của học sinh. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học. Đổi mới hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập và rèn luyện của học sinh, bảo đảm trung thực, khách quan; kết hợp đánh giá trong quá trình học tập với đánh giá cuối kỳ, cuối năm học; đánh giá của giáo viên với tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau của học sinh; đánh giá của nhà trường với đánh giá của gia đình và của xã hội”. Tuy nhiên, nhìn lại chất lượng học tập bộ môn vật lý trường mình, đặc biệt là của khối 12 trong những năm vừa qua so với chất lượng bộ môn của tỉnh thì còn khá thấp, nếu xét kĩ lại trách nhiệm đó một phần là do nhiệm vụ chuyên môn của giáo viên, có lẽ do cách dạy, cách hướng dẫn học tập chưa phù hợp nên chất lượng mới chưa đạt yêu cầu. Ở đây chưa nói tới những ảnh hưởng từ điều kiện môi trường xung quanh hay sự quan tâm của gia đình. Với vai trò là giáo viên dạy môn vật lý ở trường, bản thân thấy cần thiết phải thay đổi cách dạy, cách hướng dẫn học sinh học để nhằm ngày càng nâng cao chất lượng bộ môn vật lý ở trường. Đó là lí do để tôi nghiên cứu đề tài: ”Tăng cường hiệu quả tiết ôn tập chương môn Vật lý 12 bằng Sơ đồ tư duy”. GVTH: Phùng Danh Sâm Trang 0
2. Đề tài: ”Tăng cường hiệu quả tiết ôn tập chương môn Vật lý 12 bằng Sơ đồ tư duy” Thay vì dùng chữ viết để mô tả (một chiều) Mind maps sẽ phơi bày cấu trúc một đối tượng bằng hình ảnh hai chiều. Nó chỉ ra "dạng thức" cuả đối tượng, sự quan hệ hỗ tương giữa các khái niệm liên quan (tạm gọi là "điểm chốt") và cách liên hệ giưã chúng với nhau bên trong cuả một vấn đề lớn. (Nguồn internet: http:// Chương trình Vật lý 12 được được cấu trúc theo 7 chương, trong đó chương I- Dao động cơ mang tính tổng quát các chương sau tuy là khác về mặt kiến thức nhưng cách hình thành và phương pháp giải bài tập thì tương tự. Sử dụng Sơ đồ tư duy để hệ thống theo từng chương lại càng phát huy hiệu quả hơn. II. THỰC TRẠNG BAN ĐẦU Trong năm học mới trường THPT Hòa Bình đã được xây dựng khang trang với 21 phòng học đủ cho các khối lớp thực học 2 buổi. Các phòng bộ môn cũng được chú ý, đặc biệt các môn thực nghiệm như Vật lý, Hóa học hay Sinh học thì càng được chú trọng hơn. Về cơ cấu, Hiệu trưởng lãnh đạo chung và 2 Phó Hiệu trưởng được phân nhiệm vụ rất cụ thể để điều hành mọi hoạt động của nhà trường theo định hướng đã vạch ra. Đoàn Thanh niên luôn túc trực vừa nhắc nhở học sinh chuyên tâm học tập vừa ổn định nề nếp để giáo viên yên tâm giảng dạy. Về bộ môn: Tổ Vật lý – Kĩ thuật có tổng cộng 8 giáo viên, trong đó 7 giáo viên chuyên môn là Vật lý và 1 giáo viên chuyên môn là Công nghệ. Tất cả đều đạt chuẩn tốt nghiệp đại học hệ chính qui. Đội ngũ đa số trẻ, nhiệt tình, có kiến thức về công nghệ thông tin đảm bảo soạn giảng đạt yêu cầu. Về công tác giảng dạy và học tập, do đặc thù môn Vật lý là một bộ môn khoa học gắn với thực nghiệm, các kiến thức và kĩ năng đều được hình thành từ thực nghiệm nên để học tốt thì ngoài biết cách học học sinh phải hiểu được bản chất hiện tượng vật lý thì mới làm tốt các bài tập giáo viên đặt ra. Mà phòng bộ môn thì có nhưng thiết bị hầu hết đã cũ kỹ, phần thì hư hỏng, bàn ghế phòng cũng chưa đúng qui cách nên ảnh hưởng nhiều đến việc dạy học. Mặt khác, chất lượng đầu vào của trường Hòa Bình các năm gần đây khá thấp, các học sinh giỏi có điều kiện thì đã qua Thành Phố Long Xuyên để học, còn lại đa số học sinh học lực trung bình, ý thức học tập thấp, gia đình ít quan tâm đến việc học của con mình. Trường cũng không được tổ chức phụ đạo hay tăng GVTH: Phùng Danh Sâm Trang 2
3. Đề tài: ”Tăng cường hiệu quả tiết ôn tập chương môn Vật lý 12 bằng Sơ đồ tư duy” Khi dạy bài, rất chú ý việc lưu bảng vì đó là cơ sở để hệ thống lại kiến thức sau mỗi bài học. Nội dung bài học được chuẩn bị cô đọng nhất (xem phụ lục 1 trang 2) để nhằm cung cấp đủ kiến thức cho học sinh theo chuẩn kiến thức của Bộ giáo dục, có như vậy học sinh không bị lan man hay quá tải gây ra tâm lý chán học bộ môn Vật lý. Nếu lớp yếu như 12C7, 12C8 thì bản thân soạn và phát bảng hệ thống kiến thức tóm gọn theo bài cho học để các em có tài liệu hoàn chỉnh, ngắn gọn và dễ học. 1.2. Chú trọng phần củng cố và dặn dò Khi dạy thì việc củng cố - dặn dò sau mỗi bài học bản thân cho là rất quan trọng, học sinh có thể hình dung được kiến thức cơ bản của bài đồng thời xem như đã bước đầu học khái quát bài mới, vì khi đứng lên nhắc lại kiến thức bài trên lớp bắt buộc các em phải nhẩm kiến thức để nói được khi không nhìn sách vở. Phần dặn dò cũng quan trọng không kém, nó quyết định chất lượng của tiết học hôm sau. Để dặn dò có hiệu quả bản thân phải xem trước nội dung bài tiết sau dạy xem nó liên quan đến kiến thức nào đã học thuộc lớp trước hay môn khác, khi dặn dò yêu cầu các em ghi lại và chuẩn bị kỹ. Đối với các lớp yếu thì phần củng cố thật gọn, phần dặn dò có thể ít hơn để đảm bảo lớp có thể làm được. 1.3. Vẽ Sơ đồ tư duy theo chương Các năm về trước trong phân phối chương trình không có tiết ôn tập chương, năm học này thì Sở giáo dục đã mở cho các trường được chủ động trong sắp xếp và phân phối lại chương trình theo khung đề ra nên bản thân đã điều chỉnh phân phối bổ xung tiết bài tập ôn sau mỗi chương theo sự thống nhất của Tổ chuyên môn và duyệt của Hiệu trưởng. Vì vậy, khi học hết một chương dặn học sinh phải lập bản hệ thống trước kiến thức trước khi vận dụng vào làm bài tập trắc nghiệm. Thường tùy theo kiến thức chương có thể phân bố từ 15 đến 25 phút để hệ thống kiến thức lại nhằm cho học sinh thấy được kiến thức liên tục của chương và dễ nhớ hơn. Cách hệ thống kiến thức thường sử dụng Sơ đồ tư duy cho học sinh quen dần cách lập cũng như ngày càng hoàn thiện cách vẽ của mình, kích thích các em sử dụng màu sắc và hình ảnh vào các tiểu mục hoặc sử dụng phần mềm iMindmap để vẽ trên máy tính vừa dễ chỉnh sửa lại không sợ thiếu giấy và hình ảnh và màu sắc thì rất phong phú. (xem phụ lục 2 từ trang 3 đến 8) GVTH: Phùng Danh Sâm Trang 4
4. Đề tài: ”Tăng cường hiệu quả tiết ôn tập chương môn Vật lý 12 bằng Sơ đồ tư duy” Năm học 2013 – 2014 71,3% Áp dụng từ Học kỳ I. Năm học đầu năm học 88,5 % 2014 - 2015 2014 - 2015 Về ý thức: - Hệ thống được kiến thức tổng quát của chương, nhớ được khá nhiều công thức mà trước đây khi chưa vận dụng Bản đồ tư duy thì khó nhớ do chưa biết cách nhớ. - Các em đã tự vẽ được bản đồ tư duy sau mỗi phần học, có học sinh làm một cách tự giác và trang trí rất đẹp mắt và gây được hứng thú khi ôn tập. - Đa số các em đã làm được các bài tập cơ bản do nhớ được kiến thức và biết cách học công thức một cách hiệu quả. C. PHẦN KẾT LUẬN I. BÀI HỌC KINH NGHIỆM 1. Nguyên nhân thành công Một là, sự chỉ đạo và hỗ trợ kịp thời của Ban giám hiệu; sự giúp đỡ nhiệt tình của giáo viên trong tổ cũng như bạn bè. Hai là, bản thân được tiếp cận nguồn tài liệu phong phú từ mạng internet, cộng với sự say mê tìm tòi qua sách báo nên dần tích lũy được kho tư liệu để phục vụ cho công tác giảng dạy. Ba là, trong năm học bản thân được phân công dạy 3 lớp 12 trong đó có lớp giỏi và lớp trung bình, đa số học sinh chịu hợp tác với giáo viên nên có điều kiện áp dụng phương pháp này trong dạy học. 2. Tồn tại Ngoài số học sinh ngoan, biết lo lắng cho việc học thì cũng còn nhiều em chưa có ý thức tốt, chưa thực hiện yêu cầu của giáo viên khi được phân công. Không chuẩn bị trước bài học theo dặn dò của giáo viên nên chất lượng một số tiết học chưa đạt theo mong muốn. GVTH: Phùng Danh Sâm Trang 6
5. Đề tài: ”Tăng cường hiệu quả tiết ôn tập chương môn Vật lý 12 bằng Sơ đồ tư duy” Đây được xem như tư liệu để ôn tập chẳng những cho mỗi chương trong quá trình học mà còn là tài liệu để ôn tập lại kiến thức khi các em thi tốt nghiệp – đại học sau này. Bản thân sẽ tiếp tục hoàn thiện để cho ra các sơ đồ gọn, đẹp, dễ hiểu và đầy đủ nhất. III. KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG, TRIỂN KHAI Đề tài đã được áp dụng cho khối 12 từ đầu năm học và sẽ được nhân rộng ra tổ chuyên môn sử dụng trong các năm sau. Bản thân tiếp tục thực hiện đến hết năm học, lấy số liệu kiểm chứng hiệu quả của sáng kiến này để tiếp tục hoàn thiện cho năm học sau. IV. NHỮNG KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT Chương trình Vật lý 12 khá nặng nề đối với học sinh và giáo viên, khi dạy giáo viên còn bị nhiều áp lực do chất lượng bộ môn, do thi cử của học sinh mang lại nên giáo viên cảm thấy khá mệt mỏi, đề nghị Ban giám hiệu khi phân công giáo viên dạy lớp 12 thì nền giảm nhẹ một số phân công khác để anh em yên tâm đầu tư hết cho việc dạy lớp cuối cấp. Với nội dung sách giáo khoa hiện tại và cách đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng của bộ giáo dục, đa số giáo viên nói chung và giáo viên dạy lớp 12 nói riêng đang rất lúng túng, chưa biết dạy sao để các em đạt kết quả cao, đề nghị các cấp lãnh đạo sớm có hướng dẫn cụ thể để giáo viên yên tâm thực hiện nhiệm vụ của mình. V. KẾT LUẬN Bộ mặt trường THPT Hòa Bình hiện giờ đã thay đổi hoàn toàn, cơ sở khang trang, về trang thiết bị phục vụ giảng dạy thì đang từng bước được trang bị. Chất lượng đầu vào tuy thấp hơn các trường trong khu vực nhưng đa phần học sinh ngoan có thể dạy giáo dục tốt. Vấn đề đặt ra là cách thức tổ chức dạy học và phương pháp truyền thụ phải được thực hiện sao cho lôi cuốn được học sinh ham thích môn học, muốn đến trường để cùng sinh hoạt chung. Đây là một bài toán mà các cấp lãnh đạo – quản lý giáo dục luôn suy nghĩ. Bản thân cho rằng trong thực tế giảng dạy nếu tâm huyết là rất quan trọng phải luôn suy nghĩ tìm ra cách dạy mà học sinh hiểu nhất và thích học nhất. Bản thân không tham lam cho rằng sáng kiến này sẽ mang lại hiệu quả tuyệt đối nhưng cũng hy vọng đây như là một GVTH: Phùng Danh Sâm Trang 8