SKKN Sử dụng kênh hình trong giảng dạy sinh ở trường THCS - Năm học 2018-2019

Nội dung text: SKKN Sử dụng kênh hình trong giảng dạy sinh ở trường THCS - Năm học 2018-2019

1. - Tröng baøy, cho xem. - Yeâu caàu hoïc sinh quan saùt. - Yeâu caàu hoïc sinh phaân tích , nhaän xeùt vaø ruùt ra keát luaän. b. Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh: - Naém ñöôïc muïc ñích ,yeâu caàu. - Quan saùt keânh hình - Phaân tích ñaëc ñieåm, noäi dung cuûa ñoái töôïng theå hieän treân keânh hình - Ruùt ra keát luaän. Trong quaù trình söû duïng, neáu chæ ñöa keânh hình trong choác laùt ñeå chöùng minh cho moät vaán ñeà thì seõ giaûm taùc duïng vaø haïn cheá tính saùng taïo cuûa hoïc sinh trong quaù trình nhaän thöùc tích cöïc. Vieäc söû duïng keânh hình neân thöïc hieän ña daïng nhö sau : + Keânh hình coù ñaày ñuû chuù thích ñeå hoïc sinh hình thaønh kieán thöùc môùi. + Keânh hình khoâng ñaày ñuû chuù thích giuùp hoïc sinh kieåm tra nhöõng thoâng tin, kieán thöùc coøn thieáu. + Keânh hình khoâng coù chuù thích nhaèm yeâu caàu hoïc sinh phaùt hieän kieán thöùc hoaëc kieåm tra kieán thöùc cuûa hoïc sinh. CHƯƠNG III. SỬ DỤNG KÊNH HÌNH TRONG GIẢNG DẠY MÔN SINH HỌC . Söû duïng keânh hình ñöôïc thöïc hieän trong 5 böôùc leân lôùp nhö: - Böôùc 1: Söû duïng keânh hình trong khaâu kieåm tra kieán thöùc . - Böôùc 2: Söû duïng keânh hình trong khaâu giaûng baøi môùi. - Bước 3: Sử dụng kênh hình để rèn luyện kỹ năng cho học sinh - Bước 4: Sử dụng kênh hình để rèn thaùi ñoä cho học sinh - Böôùc 5: Söû duïng keânh hình trong khaâu cuûng coá kieán thöùc. 1. Sử dụng kênh hình trong khâu kiểm tra kiến thức học sinh ( kieåm tra baøi cuõ) Việc kiểm tra kiến thức học sinh của giáo viên ñöôïc tiến hành đầu tiết dạy. Khi kiểm tra, giáo viên cần hạn chế việc bắt buộc học sinh thuộc lòng nội dung bài học một cách máy móc mà cần tăng cường kiểm tra kiến thức thông qua việc phân tích, giải thích vì sao? Rút ra kết luận hoặc có thể sử dụng kênh hình trong sách giáo khoa (hoặc hình vẽ phóng lớn ) để học sinh trình bày kiến thức đã học theo các nội dung thể hiện trong kênh hình. Như vậy để trả lời được câu hỏi của giáo viên , trong quá trình học bài mới, học sinh phaûi phân tích các lĩnh vực, ñoàng thôøi suy nghĩ vaø phải tập trung quan sát, chú ý nghe thầy cô giảng bài thì hiệu quả của quá trình dạy và học được nâng cao. a. So sánh lớp 1 lá mầm và lớp 2 lá mầm (Sinh học 6) 5
2. c. Nêu cấu tạo của tế bào và vai trò của các bộ phận trong Tế bào (Sinh học 8) So sánh động mạch, tĩnh mạch và mao mạch về cấu tạo (Sinh học 8). d. Trình bày cơ chế hình thành thể đa bội do rối loạn nguyên phân, giảm phân (Sinh học 9) * Học sinh dựa vào kênh hình để trả lời những câu hỏi trên. 7
3. c. Hãy dựa vào hình vẽ để giải thích thí nghiệm sách giáo khoa. (Sinh học 8) Khi giáo viên dạy sang phần III nếu không có hình ảnh để học sinh quan sát mà chỉ giảng bằng lí thuyết suông thì học sinh lĩnh hội kiến thức rất khó khăn . Do đó giáo viên sử dụng hình 31.2 cho HS quan sát và đặt câu hỏi thảo luận GV sử dụng hình 9.1 trang 32 dể yêu cầu học sinh thảo tìm hiểu về cấu tạo bắp cơ và tế bào cơ. Dựa vào hình 31.2 phân tích mối quan hệ giữa trao đổi chất của cơ thể với môi trường ngoài và trao đổi chất của tế bào với môi trường trong. 9
4. 4. Sử dụng kênh hình để rèn thaùi ñoä cho học sinh: Thoâng qua keânh hình giaùo vieân giaùo duïc yù thöùc cuûa hoïc sinh töø ñoù caùc em coù thaùi ñoä tích cöïc vôùi cuoäc soáng, vôùi moâi tröôøng. Ñeå reøn ñöôïc kyõ naêng naøy keânh hình phaûi mang tính minh hoạ và có tính thuyết phục cao vì theá keânh hình phần phần lớn là ảnh chụp thực. Thông qua kênh hình học sinh sẽ trả lời được các lệnh trong mục và vận dụng được vaøo thực tế cuộc sống. Sau đây là một số ví dụ về việc sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học giúp giáo viên đạt được mục đích trên. Ví dụ 1 : khi dạy phần I bài 16 GV sử dụng Hình 16.1 trang 84/SGK để giáo dục ý thức bảo vệ sức khỏe cho học sinh. ? Quan sát hình ảnh trên: Em nhận xét gì về môi trường nơi này? Em 11
5. 5. Vận dụng kênh hình để củng cố kiến thức. Việc củng cố kiến thức cho học sinh có thể tiến hành ngay sau khi dạy xong một nội dung trong bài học hoặc cuối tiết học khi dạy xong toàn bộ nội dung bài học. Thời gian một tiết học ngắn, nội dung kiến thức nhiều, do đó khi mới tiếp thu xong học sinh chưa nhớ ngay kiến thức vừa học. Vì vậy ngay khi củng cố kiến thức cho học sinh, giáo viên không nên yêu cầu học sinh trả lời nội dung lý thuyết thuộc lòng ngay mà cần củng cố kiến thức qua các bài tập hoặc dưạ vào kênh hình để nêu câu hỏi và học sinh làm việc với kênh hình để giải quyết các yêu cầu mà giáo viên đặt ra. Củng cố kiến thức bằng cách sử dụng kênh hình nêu trên có tác dụng tích cực hơn là chỉ nêu câu hỏi rồi yêu cầu học sinh nhớ lại kiến thức đã học và khi đó học sinh chỉ biết đọc lại các nội dung đã ghi trong vở hoặc trong sách giáo khoa. a.Sinh học 6 Tiết 30 Củng cố AI NHANH HƠN ? Yêu cầu : Mời 2 em lên bảng. Quan sát hình trên bảng. Dùng phấn viết lên bảng nối các bộ phận của nhị với số thích hợp. 1 2 3 Vòi nhụy 4 Đầu nhụy Bầu nhụy Noãn 13
6. c. Khi daïy xong kieán thöùc baøi 9, giaùo vieân sử dụng hình 9.1 ñeå cuûng coá kieán thöùc cho hoïc sinh :” Em haõy trình bày cấu tạo của bắp cơ và tế bào cơ?” (Sinh học 8) 15
7. NGUYÊN PHÂN Câu 3: a. Kỳ đầu b. Kỳ giữa c. Kỳ sau d. Kỳ cuối NGUYÊN PHÂN Câu 4 a. Kỳ đầu b. Kỳ giữa c. Kỳ sau d. Kỳ cuối 17
8. NGUYÊN PHÂN Câu 7 a. Kỳ đầu b. Kỳ giữa c. Kỳ sau d. Kỳ cuối * Như vậy việc củng cố kiến thức như trên sẽ giúp cho tiết học sinh động hơn vì trong quá trình học, học sinh phải tập trung, phải tích cực làm việc thì cuối tiết học mới có khẳ năng giải quyết những vấn đề mà giáo viên đưa ra. V. HIỆU QUẢ ĐẠT ĐƯỢC: 1. Ứng dụng thực tiễn trong công tác giảng dạy. Quá trình áp dụng của bản thân. Trong thực tế giảng dạy, tôi đã vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong dạy học sinh học, đặc biệt là khai thác kênh hình. Biến HS thành chủ thể của quá trình học tập, đưa các em vào vị trí chủ động, đòi hỏi các em phải tích cực suy nghĩ, tư duy bằng những câu hỏi có tính chất nêu vấn đề, gợi mở thành tình huống có vấn đề được đưa ra. Ví dụ: Tiết 26 Chương V:Tiêu hóa Bài 24 : Tiêu hóa và các cơ quan tiêu hóa I. Mục tiêu 1, Kiến thức - Trình bày được: + Các nhóm chất trong tức ăn. + Các hoạt động trong quá trình tiêu hóa. + Vai trò của tiêu hóa với cơ thể người. 19
9. - Nhóm khác theo dõi nhận xét và bổ sung. Yêu cầu: Hoạt động tiêu hóa thức ăn, hấp thụ chất dinh dưỡng là quan trọng. HS nêu kết luận về: + Loại thức ăn. + Hoạt động tiêu hóa. + Vai trò. Tiểu kết I.Thức ăn và sự tiêu hóa - Thức ăn gồm các chất hữu cơ và vô cơ + Chất hữu cơ: Gluxit, lipit, prôtêin, axit nucleic + Chất vô cơ: Vitamim, nước và muối khoáng - Hoaït ñoäng tieâu hoaù goàm: aên vaø uoáng, ñaåy thöùc aên vaøo oáng tieâu hoaù, tieâu hoaù thöùc aên, haáp thuï dinh döôõng, thaûi phaân. - Vai troø: quaù trình tieâu hoaù bieán ñoåi thöùc aên thaønh chaát dinh döôõng maø cô theå haáp thuï ñöôïc qua thaønh ruoät vaø thaûi boû caùc chaát thöøa khoâng haáp thuï ñöôïc. Hoạt động 2:Tìm hiểu các cơ quan tiêu hóa - GV nêu yêu cầu: + Cho biết vị trí các cơ quan tiêu hóa ở người - Tự xác định trên cơ thể mình. . - HS trình bày các cơ quan tiêu hóa trên + Việc xác định vị trí các cơ quan tiêu hóa có tranh hình 24.3. ý nghĩa như thế nào ? -Học sinh hoàn thành PHT theo nhóm. - HS nghiên cứu hình 24.3 và hoàn thành - GV nhận xét đánh giá phần trả lời, đặc biệt bảng 24. việc chỉ trên tranh cần chính xác. - Lớp theo dõi nhận xét. - Gv: Mở rộng thêm (?) Ngoài con đường hệ tiêu hóa, cơ thể người - HS đọc kết luận chung SGK. có thể nhận các chất này theo con đường khác không ? Cơ thể có thể nhận các chất này theo con đường khác là tiêm qua tĩnh mạch, hệ tuần hoàn - Gv: Liên hệ thực tế và giáo dục hs ý thức bảo vệ hệ tiêu hóa Tiểu kết II.Tìm hiểu các cơ quan tiêu hóa - Ống tiêu hóa gồm: Miệng, hầu, thực quản, dạ dày, ruột ( Ruột non, ruột già), hậu môn. - Tuyến tiêu hóa gồm: Tuyến nước bọt, tuyến gan, tuyến tuỵ, tuyến vị, tuyến ruột. 21
10. 2 .Kết quả đạt được Khi áp dụng chuyên đề này tôi thu được những kết quả khả quan - Khi chưa áp dụng: Số HS nắm bắt kiến thức một cách hời hợt, thụ động, chủ yếu là trông dựa vào các bạn khác làm để chép cho có đủ bài, không hiểu bản chất vấn đề, chưa khai thác hết vấn đề của hình. Chỉ có khoảng 70% các em nắm được bài. - Khi áp dụng: Hầu hết các em được kích thích hứng thú học tập, chủ động tham gia tích cực. Số em quan sát và nêu được các đặc điểm của tranh ảnh một cách tương đối sâu sắc là trên 92%. Các em đều rất hồ hởi khi có giờ học có nhiều tranh vì các em được làm chủ, được độc lập nghiên cứu, tranh luận và bảo vệ vấn đề mình tranh luận. - Đặc biệt là kết quả của bài kiểm tra khi giáo viên thu báo cáo để chấm điểm tăng lên một cách rõ rệt: Ví dụ: Đạt điểm 10 9 8 7 6 5 4 3 Năm học Chưa áp dụng đề tài 0 1 4 5 15 10 8 3 nghiên cứu 2017- 2018 1 5 7 13 15 5 2 0 Kết quả nghiên cứu: Sau khi tieáp tuïc vận dụng vaø hoaøn thieän các biện pháp nhằm khai thác triệt để kênh hình và rèn kỹ năng cho học sinh thì kết quả thu được tương đối khả quan, ñoù laø hoïc sinh vaãn duy trì ñöôïc phöông phaùp hoïc taäp tích cöïc, caùc em coù yù thöùc ñuùng ñaén hôn khi hoïc taäp boä moân naøy, vaø toâi tin chắc rằng chaát löôïng boä moân sẽ ñöôïc naâng cao. VI. MỨC ĐỘ ẢNH HƯỞNG: - Không có học sinh không phát triển được kỹ năng khai thác kênh hình. - Giúp đỡ học sinh trả lời tốt các kênh hình sinh học, bằng phương pháp đàm thoại, tự tìm tòi nhằm củng cố, minh họa kết hợp tổ chức đồng loạt với tổ chức riêng lẻ trong nội dung một bài học. - Hình thức này sẽ có điều kiện để học sinh khá, giỏi phát huy được năng lực, tính sáng tạo của mình, giữa học sinh yếu, kém và học sinh khá, giỏi có sự giúp đỡ lẫn nhau. - Hình thành cho học sinh kinh nghiệm áp dụng vào thực tế cuộc sống , rèn luyện tính cẩn thận, làm việc một cách chính xác, trung thực, có khoa học. - Khi tiến hành cho học sinh hoạt động theo nhóm sẽ giúp các em rèn luyện kĩ năng hoạt động hợp tác trong nhóm nhỏ. - Muốn đạt hiệu quả cao phải gắn liền đi đôi với học và hành, lý thuyết gắn liền với thực tiễn cuộc sống hàng ngày thì mới đạt hiệu quả cao. Việc khai thác triệt để kênh hình trong tiết dạy sinh học mang lại kết quả hết sức tốt đẹp cho người học . Đây là một quá trình cần thực hiện kiên trì, liên tục ở nhiều khối lớp, đòi hỏi có sự hợp tác chặt chẽ giữa người dạy và người học. 23