Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 87: Câu cảm thán - Trường THCS & THPT Mỹ Hòa Hưng

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 87: Câu cảm thán - Trường THCS & THPT Mỹ Hòa Hưng

1. TIẾT 87: CÂU CẢM THÁN
2. Kiểm tra bài cũ: Xét theo mục đích nói thì những câu sau thuộc kiểu câu gì? 1, Phải chăng khi chế độ khoa cử bằng chữ Hán bị bãi bỏ thì những người như ông đồ sẽ bị xã hội dần quên lãng? ➔ Câu nghi vấn: + Có từ nghi vấn “phải chăng” + Kết thúc bằng dấu chấm hỏi + Khẳng định. 2, Chúng ta hãy cùng chung tay bảo vệ môi trường! ➔ Câu cầu khiến: + Có từ cầu khiến “hãy”. + Kết thúc bằng dấu chấm than + Đề nghị, kêu gọi . 3, Cảnh con hổ uống nước trong đêm trăng đẹp biết nhường nào! ➔ Câu cảm thán.
3. Ví dụ: a) Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết Một người như thế ấy! Một người đã khóc vì trót lừa một con chó! Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm láng giềng Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn (Nam Cao - Lão Hạc) b) Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan? Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới? Đâu những bình minh cây xanh nắng gội, Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng? Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt, Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật? Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu? (Thế Lữ - Nhớ rừng)
4. CÂU CẢM THÁN I. Đặc điểm hình thức và chức năng 1. Hình thức: VD: sgk/43 a. Hỡi ơi lão Hạc ! b. Than ôi ! + Có từ ngữ cảm thán như: than ôi, hỡi ơi + Kết thúc câu bằng dấu chấm than (!)
5. a/ Bộc lộ cảm xúc thương xót của ông giáo với lão Hạc Chức năng b/ Bộc lộ cảm xúc nuối tiếc của con hổ
6. CÂU CẢM THÁN I. Đặc điểm hình thức và chức năng: 1. Hình thức: VD: sgk/43 a. Hỡi ơi lão Hạc ! b. Than ôi ! + Có những từ ngữ cảm thán như: than ôi, hỡi ơi + Khi viết, cuối câu thường kết thúc bằng dấu chấm than (!) 2. Chức năng: + Dùng để bộc lộ cảm xúc trực tiếp của người nói (người viết). + Thường được dùng trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương.
7. Em hãy hoàn thành sơ đồ khái quát ghi nhớ về câu cảm thán CÂU CẢM THÁN (1) (2) Hình thức Chức năng (3) (4) (5) (6) Có từ Kết thúc Bộc lộ Dùng bằng dấu trực tiếp trong giao ngữ cảm tiếp và văn thán chấm than cảm xúc chương
8. Bài tập1:sgk/44 Hãy cho biết các câu trong những đoạn trích sau có phải đều là câu cảm thán không? Vì sao? a. Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi với sức trời! Thế đê không sao cự lại được với thế nước! Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất. => Có 3 câu cảm thán: -Hình thức: - Than ôi! + Có từ cảm thán: than ôi, lo thay, - Lo thay! nguy thay - Nguy thay! + Kết thúc bằng dấu chấm than - Chức năng: bộc lộ cảm xúc lo lắng vì thiên tai (vỡ đê) - Các câu còn lại đều bộc lộ cảm xúc nhưng không có từ cảm thán nên không phải là câu cảm thán
9. c. Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi. = > Câu cảm thán - Hình thức: Từ cảm thán “chao ôi” và kết thúc bằng dấu chấm. - Chức năng: bộc lộ niềm ân hận, day dứt của Dế Mèn * Lưu ý: câu cảm thán, có trường hợp kết thúc câu bằng dấu chấm(.)
10. c) Tôi có chờ đâu, có đợi đâu Đem chi xuân lại gợi thêm sầu (Chế Lan Viên - Xuân) Bộc lộ tâm trạng bế tắc của nhà thơ trước cuộc sống d) Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ? (Tô Hoài – Dế Mèn phiêu lưu ký) Bộc lộ cảm xúc ân hận của Dế Mèn trước cái chết oan ức của Dế Choắt * Các câu trên đều bộc lộ cảm xúc nhưng không có đặc điểm và hình thức của câu cảm thán (từ ngữ cảm thán và dấu chấm than) Không phải câu cảm thán
11. Câu nghi vấn Câu cầu khiến Câu cảm thán - Có những từ nghi vấn (ai, gì, - Có từ cầu khiến - Có những từ cảm nào, tại sao, bao giờ,bao như: : hãy, chớ, thán ôi, than ôi, nhiêu, à,ư, hử, hả, chứ đừng, đi, thôi, nào hỡi ơi, chao (có) không(đã, chưa), ) hay ngữ điệu cầu ôi(ơi),thay, biết hoặc có từ hay (nối các vế khiến. bao, xiết bao, biết Đặc trong quan hệ lựa chọn). chừng nào điểm - Khi viết kết thúc bằng dấu - Khi viết, kết thúc - Khi viết, kết thúc chấm hỏi, chấm than hay dấu bằng dấu chấm bằng dấu chấm than chấm lửng than, ý không nhấn mạnh thì kết thúc bằng dấu chấm - Dùng để hỏi (chính) - Dùng để ra lệnh, - Dùng để bộc lộ Chức - Dùng để cầu khiến, khẳng yêu cầu, đề nghị, trực tiếp cảm xúc năng định, phủ định, đe dọa, bộc lộ khuyên bảo của người nói cảm xúc (người viết)
12. * Hướng dẫn học bài - Học thuộc phần ghi nhớ. - Hoàn thành bài tập 3 về nhà. - Chuẩn bị bài : “Câu trần thuật” (Đọc và trả lời các câu hỏi trong mục I/ SGK/ 45)